داستان هایی از نویسندگان زن انگلستان با انتخاب و ترجمه ی ناهید طباطبایی

انگلستان به عنوان کشوری که اولین داعیه‌های فمینیستی در آن جرقه زد – هر چند شکل نظام‌مندتر آن بعدها در فرانسه پاگرفت – همیشه پرچمدار پرورش نویسندگان بزرگ زن بوده؛ به خصوص در دوره کلاسیک خود. نویسندگان زن در این دوره به سختی اجازه نوشتن و فعالیت داشتند و به نوعی خود محصول جامعه‌ای مرد سالار بودند. حتی برخی مثل جرج الیوت مجبور به استفاده از نامی مردانه شدند و برخی همچون ویرجینیا وولف در زندگی شخصی محروم از رفتن به کالج و حتی مورد تعرضات جنسی در دوران کودکی قرار گرفتند.

تاریخ اولین بیانیه جنبش زنان به عصر روشنگری در سال 1792 می‌رسد که مری ولستون کرافت در انگلستان به مبارزه برای احقاق حقوق زنان برخاست و بیانیه‌ی سیصد صفحه‌ای تحت عنوان استیفای حقوق زنان نوشت. دختر او بعدها خالق اثر مشهور فرانکشتین شد. هرچند قبل از این جریانات نیز زنان نویسنده بزرگی در انگلستان به نگارش داستان و رمان روی آورده بودند اما حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و مخصوصا ادبی بعد از عصر روشنگری بیش از پیش پررنگ‌تر شد.

هدف نوشتار زنانه در دوره موج اول فمینیسم، عمدتاً جلب حس ترحم و نیز تهییج ِ مردان بود که به حمایت نهاد مرد محور ادبیات از چنین نوشتاری نیز انجامید. اما در دوران موج دوم، نگاهی هستی‌شناسانه، رشد یافته و مستقل به نمایش گذاشته شد. اما جدا از مباحث سیاسی و فلسفی در حوزه فمینیسم باید خاطرنشان کرد که عمده زنان نویسنده در دوران پس از عصر روشنگری که به نگارش داستان‌هایی از این دست همت گماشتند، پیش از هر چیز ادبیات را به زندگی خود گره زدند چرا که خود نیز قربانی جامعه‌ای مردسالار و از طبقات متوسط و پایین جامعه بودند. ناگفته پیداست که سیر پیشرفت در آثار نویسندگان زن فضا را برای تغییر نگرش نسبت به رابطه زن و مرد باز کرد و در دوره‌های بعدی ما شاهد رشد آثار ادبی نویسندگان زن رادیکالتر و تغییر سویه‌های ادبی از «زن خواننده» به «زن نویسنده» هستیم.

دوره رمانتیک در ادبیات انگلستان را می‌توان دوره گذار دانست؛ گذار از فئودالیسم به سوی جامعه صنعتی، گذار از گرایش به تقلید از طبیعت و دنیای بیرون به سمت دنیای درون. داستان‌های مجموعه حاضر نیز محصول همین دوران هستند.

این کتاب در ابتدا با مقدمه‌ای نسبتا مفصل از مترجم درباره تاریخ ادبیات انگلستان به خصوص فعالیت نویسندگان زن انگلیس در این عرصه آغاز می‌شود، در این مقدمه توضیحات خوب و کارآمدی جهت آشنایی خواننده با مجموعه حاضر و سبک و سیاق نویسندگان و داستان‌های آن ارائه شده است. علاوه بر این هر داستان در ابتدا با توضیحی مختصر از نویسنده، زندگی و آثارش شروع می‌شود.

ناهید طباطبایی در بخشی از مقدمه این کتاب به نقل از کتاب «فرهنگ نظریه‌های فمینیستی» مباحث جالبی را در خصوص مکتب «زنان جدید» یا newwoman مطرح کرده است که بی‌ارتباط با نویسندگان این مجموعه و داستان‌هایشان نیست. اصطلاح زن جدید را اولین بار سارا گرند رمان‌نویس در سال 1894 در نشریه نورث امریکن در بیان احساس نارضایتی زنان مدرن نسبت به زندگی زناشویی سنتی عنوان کرد. جنبش «زن جدید» در احیای گرایشی نوین نسبت به فمینیسم در پایان قرن نوزدهم تاثیر بسزایی داشت. گرایشی که در این مکتب نسبت به زنان و خواسته‌هایشان مطرح می‌شود موضوع اصلی داستان اول از مجموعه حاضر- ازدواج به سبک منچستری نوشته‌ی الیزابت گسکل- است که در آن به موضوع دوشوهری پرداخت می‌شود.

داستان‌های این مجموعه عمدتا در دهه 90 قرن نوزدهم منتشر شده‌اند و پربیراه نیست که جملگی سرشار از طرح مباحث «زنان جدید» باشند. این اتفاق به شکل دیگر در داستان مسافرت ماه عسل نیز رخ می‌دهد که مضمون اصلی داستان گریز زن از زندگی بدون عشق با شوهر خشن خود است؛ گریزی که به قول مترجم با آزادی بی‌سابقه اما احساس گناهی ناگزیر همراه می‌شود. داستان‌های این مجموعه به نوعی در راستای رویکرد موج اول فمینیسم که در ابتدای یادداشت مطرح شد قرار می‌گیرند و زن همچنان به عنوان عنصری در سایه قرار می‌گیرد و در برابر ارزش‌های جامعه مردسالار سرنوشتی مبهم با پایانی باز دارد و اگر هم تحولی باشد، متاثر از آن چیزی است که همچنان مردان دست بالا را در آن دارند.

داستان‌های کتاب حاضر از نظر سبک، زبان و شیوه روایت بی شباهت با یکدیگر نیستند و همگی با لحن و روایتی ساده و خطی پیش می‌روند و به خوبی مسائل اجتماعی و اخلاقی زنان را که در اکثر جوامع شبیه به هم هست، در مرکز توجه قرار داده‌اند. در خلال این مسائل، مجموعه حاضر ضمن دید روشنی که از مسائل اجتماعی زنان انگلستان در قرن نوزدهم و مسائل سیاسی- فلسفی فمینیست‌ها به مخاطب می‌دهد، برای آشنایی با بخشی از تاریخ ادبیات داستانی اروپا و داستان کوتاه و تکوین آن، منبعی درخور محسوب می‌گردد.